Dit evenement wordt georganiseerd door het agentschap Onroerend Erfgoed.

Op dinsdag 2 mei 2023 organiseert het agentschap Onroerend Erfgoed voor de tweede keer een contactdag over waardering van bouwkundig erfgoed. Deze editie wijden ze aan een erg actueel onderwerp: meerstemmigheid en erfgoed.

Meerstemmigheid

Meerstemmigheid betekent het (h)erkennen en valoriseren van de diversiteit aan waarden, betekenissen en verhalen die mensen verbinden met erfgoed. Binnen- en buitenlandse sprekers uit verschillende disciplines bieden inspiratie en inzichten over het omgaan met meerstemmigheid, zowel bij het toekennen van erfgoedwaarden als in de omgang met erfgoed. Rode draad is de verbindende rol van bouwkundig erfgoed in de diverse samenleving van vandaag en morgen. Tijdens de contactdag is er ook tijd voor debat en uitwisseling van ervaringen.

Groeiende diversiteit

Sinds de 19de eeuw wordt erfgoed gezien als een materiële getuige van een collectief verleden. Deze zienswijze is vandaag niet langer vanzelfsprekend. Met de toenemende diversiteit van de samenleving groeide het besef dat visies op erfgoed en het verleden kunnen verschillen. Steeds meer groepen en burgers wensen ook dat hun stem meegenomen wordt in de keuzes rondom erfgoed. Het veld van erfgoedmakers en erfgoedzorgers groeit. Diversiteit kan echter ook tot polarisatie leiden, zoals bij koloniaal erfgoed.

Meerstemmigheid

Deze groeiende diversiteit vormt het uitgangspunt van de FARO-conventie over de waarde van cultureel erfgoed voor de samenleving (2005). De conventie benadrukt dat de erfgoedwaarde van objecten en plaatsen niet zozeer in henzelf ligt, maar in de maar in de immateriële betekenissen en verhalen die mensen eraan verbinden, en in de waarden die deze objecten en plaatsen vertegenwoordigen. De laatste jaren komt daar het begrip ‘meerstemmigheid’ bij. Meerstemmigheid is een manier van kijken naar en omgaan met erfgoed, waarin ruimte is voor de veelheid aan betekenissen, perspectieven en emoties van verschillende groepen mensen. Meerstemmigheid is ook een methode om dialoog, reflectie, empathie en verbinding te bevorderen bij tegenstrijdige visies op erfgoed. Meerstemmigheid kan bijdragen aan een rijker erfgoedpatrimonium, waarin de samenleving zich beter in herkent en zich meer bij betrokken voelt.

Deze visie daagt de kijk op erfgoed uit. Meerstemmigheid veronderstelt een open en dynamische vorm van erfgoedwaardering, met aandacht voor meervoudige verhalen. Ook nieuwe soorten erfgoed, zoals herinneringserfgoed of het erfgoed van de migratie komen in beeld. Architectuurhistorisch minder belangrijke gebouwen kunnen omwille van hun verhalende kracht door mensen als erg waardevol worden ervaren. Het gaat ook niet alleen over de stemmen die vandaag bestaan, maar ook over, soms vergeten, stemmen uit het verleden. Het verleden kan ook pijnlijk zijn. De vraag stelt zich dan hoe erfgoedzorgers bepalen welke verhalen waardevol zijn, en wie dat bepaalt. Hoe verhouden meer traditionele historische waarderingskaders zich tot de verhalen en betekenissen die leven in de samenleving? Hoe gaan we om met het historisch gegroeide patrimonium, of met ‘moeilijk’ erfgoed? Moet de erfgoedsector actief op zoek gaan naar ‘nieuwe’ of ‘andere’ verhalen die resoneren bij de generaties van vandaag en morgen?

Meerstemmigheid stelt ook uitdagingen aan het beheer van bouwkundig erfgoed. Hoe gaan we bij behoud, restauratie en herbestemming om met de veelheid aan verhalen, emoties en betekenissen, en hun veranderlijk karakter doorheen de tijd? Hoe kan hierover worden gecommuniceerd met meer dan alleen een infobord of een artistieke interventie? Meerstemmigheid roept ook op tot vernieuwende samenwerkingsverbanden die verschillende stemmen op een evenwichtige manier betrekken in het proces.

Bekijk het volledige programma op de website van het Vlaams Architectuurinstituut.